چرم دوزی یکی از هنرهای اصیل صنایعدستی محسوب میشود. ماده اصلی این هنر چرم است. به طور معمول این هنر از صنعت دست بشر، با ذوق و سلیقه آمیخته است به همین دلیل بسیاری از علاقهمندان با شرکت در دورههای آموزش چرم دوزی اقدام به طراحی محصولاتی خلاقانه و بسیار جذاب میکنند. عمدهترین کاربرد این محصولات برای کادو و هدیه دادن است.
تولیدات صنعتی چرم بسیار متفاوت و کاملاً متمایز از نوع دستی است. هنر چرم دوزی در عین سادگی، بسیار کاربردی بوده و با تمرین و ممارست، میتوانید مهارت لازم را کسب کنید.
ساخت و تولید انواع کیف پول، کیف زنانه، کیف مردانه، کیف بچهگانه، انواع جاکلیدی و دستبند و… با هنر دست خودتان، بسیار لذتبخش خواهد بود. مطمئناً بعد از کسب مهارت در این حرفه، از محصولات متنوع و جذاب خود، شگفتزده خواهید شد. در این مقاله از کسبویار قصد داریم تا صفر تا 100 آموزش چرم دوزی را از اولین مرحله، یعنی خرید چرم، تا آشنایی با ابزار چرم دوزی بررسی کنیم.
آنچه در این مقاله میخوانید
تاریخچه چرم دوزی
انسانهای اولیه بعد از شکار حیوانات، به این نکته پی بردند که علاوه بر گوشت حیوانات، استفاده از پوست آنها برای پوشش امکانپذیر است. اما پوست حیوانات بهصورت خام استفاده میشد و بعد از گذشت مدت زمانی کوتاه، در اثر مجاورت با هوا و سایر عوامل طبیعی، بدبو، خشک، سفت و غیرقابلاستفاده میشد.
دانش ابتدایی انسان اولیه کمکم وی را به سمت استفاده از برخی گیاهان و روغنهای حیوانی جهت بهبود عملکرد پوست حیوانات سوق داد. آنها از عصاره و دوده چوب و برگ درختان، روغن ماهی، زاج یا همان نمک سفید، فرایندی روی پوست حیوانات انجام میدادند. این فرایند به تولید چرم یا همان پوست دباغی شده منجر شد. کمکم تولید ابزارهایی مانند لباس، پای افزار یا کفش، زیرانداز، روانداز، چادر، زره، افسار و سایر ابزارهای ضروری ابتدایی بشر با استفاده از چرم امکانپذیر شد. در قرن هشتم، یونانیان و رومیان چرم را با مواد دیگری ترکیب کرده و از آن در تولید و ساخت کیف دستی، صندلهای معروف و سپر امنیتی بهره میبردند.
در ایران نیز حدود 1500 سال قبل از میلاد مسیح، از چرم در تولید زره و لباس استفاده میشد. در دوران عباسی نیز تجارت چرم در قلمرو اسلامی رواج پیدا کرد. در دوران صدراعظمی امیرکبیر، صادرات چرم به روسیه، هند و عثمانی رونق زیادی داشت. اولین کارخانه چرمسازی در ایران در سال 1308 در تبریز شروع به کار کرد. بعدها در شهرهایی مانند همدان، تهران و شیراز کارخانههای چرمسازی احداث و شروع به فعالیت کردند.
پیشنهاد می کنیم مقاله آموزش جامع کاشت زعفران را مطالعه کنید.
کاربرد و مزایای چرم دوزی
چرم الیاف طبیعی است. با دباغی کردن پوست حیوانات میتوان دو نوع چرم سفت و محکم و چرم نازک و نرم به دست آورد. هرکدام از این دو نوع نیز کاربرد خاص خود را دارند. چرم سفت و محکم مانند چرم گاوی برای تولید چمدان، کمربند و کفشهای لوکس و مبل استفاده میشود. چرم نازکی مانند چرم بزی برای ساخت کیف و جاکلیدی در حرفه چرم دوزی کاربرد دارد.
الیاف چرم یک کالای لوکس محسوب میشود. همین امر باعث افزایش قیمت بالارفتن ارزش آن شده است. از سویی دیگر محصولات ساخته شده از جنس چرم، استحکام و دوام بالایی دارند. استفاده از چرم برای بکسورکردن خودرو، گواه مقاومت فوقالعاده زیاد آن در برابر فشار و کشش است. این الیاف طبیعی همچنین در برابر حرارت مستقیم آتش، نمیسوزد.
امروزه بسیاری از افراد، فنون و تکنیکهای آموزش چرم دوزی را دریافت کرده و به کسب درآمد رسیدهاند. افرادی را مشاهده میکنیم که با کسب مهارتهای حرفهای در این رشته، بعد از مدتی کسبوکار خانگی چرم دوزی خود را توسعه دادهاند و کارگاههایی برای اشتغالزایی جوانان فراهم کردهاند.
آشنایی با ابزار و لوازم چرم دوزی
ابزار و لوازم چرم دوزی از تنوع زیادی برخوردار هستند. این ابزارها در پنج دسته ابزار دوخت، ابزار برش، ابزار چسباندن، ابزار نگهداری و ابزار علامت زنی طبقهبندی و تقسیم میشوند. بهمنظور کسب مهارت و آموزش چرم دوزی باید این ابزارها را تهیه و آماده داشته باشید. در ادامه ابزار هرکدام از این دستهها را آوردهایم.
ابزار دوخت
شامل سوزن، بشکاف، انگشتانه، نخ، موم
ابزار برش
قیچی، کاتر و نخ چین
ابزار چسباندن
چسب آهن، چسب دوطرفه ژلهای و شیشهای، قلم موی چسب برای چسبهای کیلویی و کرپ
ابزار نگهداری
گیره، تخت کار، گیره پا اسبی مخصوص دوخت دوسوزنه
ابزار علامت زنی
چکش، مشته، انواع سنبه در سایزها و اشکال مختلف مانند سنبه گرد و سنبه شکلی، سنبه حکاکی، سنبه اریب زن یا چنگالی، سنبه کمربندی و سنبه چاک زن
پیشنهاد می کنیم مقاله آموزش پرورش ماهی را مطالعه کنید.
آموزش چرم دوزی با دست (مراحل چرم دوزی)
فرایند یادگیری و آموزش چرم دوزی با دست فوقالعاده ساده و کسب مهارت در آن نیاز به تمرین و تکرار است. مراحل انجام کار چرم دوزی با استفاده از دست طبق 5 مرحله زیر انجام میشود:
1. خرید و تهیه چرم
رنگ و طرح چرم را طبق سلیقه خود تهیه کنید. ازآنجاکه چرم نسبتاً گران است، در خرید خود نهایت دقت را داشته باشید. برخلاف اغلب الیاف، چرم بر اساس وزن و با واحد اونس عرضه میشود. هر اونس تقریباً معادل 28 گرم است. هرچه وزن چرم کمتر باشد، ضخامت آن نیز کمتر است. برای دوخت کیف پول، چرم با عیار و وزن 2 تا 3 اونس مناسب است. برای کیف سردوشی 4 تا 5 اونس و از چرم با عیار 8 اونس به بالا برای دوخت کمربند استفاده میشود.
2. تهیه الگو
الگوی موردنظر خود برای تهیه محصول نهایی را با یک جستجوی ساده در اینترنت پیدا کنید. برای طراحی الگو از کاغذ شطرنجی استفاده کنید. زیرا اندازهگیری و ترسیم را برای شما ساده و راحتتر میکند. بعد از طراحی، الگوی خود را روی یک مقوای ظریف مثل کورن فلکس بچسبانید تا هم برای استفادههای بعدی دوام و ماندگاری طولانی داشته باشد و هم عمل برش، برای شما آسان شود.
3. برش چرم طبق الگوی دلخواه
حساسترین و مهمترین بخش آموزش چرم دوزی، برش روی چرم است. در این مرحله باید دقت و ظرافت بیشتری به خرج دهید تا محصول باکیفیتی تولید و ارائه دهید. با خودکار طبق الگوی موردنظر خود، روی چرم علامتگذاری کنید. بعد از آن، با استفاده از کاتر، چرم را برش دهید. خطوط صاف را با خط کش و خطوط منحنی را با استفاده از کاسه، لیوان و یا سکه برش دهید. برخی تیزبرها و چاقوهای مخصوص چرم دوزی، دارای تیغههای منحنی هستند که برای افراد مبتدی بسیار مناسب هستند.
4. دوختن کنارههای چرم به یکدیگر
بعد از برش دادن، نوبت به دوختن لبههای کناری چرم است. دوختن لبهها یا همان کنارههای چرم، دشوارترین مراحل آموزش چرم دوزی است. در چرم دوزی از تکنیکی بهعنوان دوخت بخیه برای این کار استفاده میشود. با مشاهده چند ویدئوی آموزشی و آزمایش کردن روی چرم ارزان، میتوانید مهارت خوبی در این زمینه کسب کنید. بهطورکلی تکنیک دوختن به این صورت است که با استفاده از یک شابلون، نقاط و جاهایی که باید برای دوخت سوراخ شوند را معین میکنید. این نقاط در فواصل منظم و مساوی با یکدیگر هستند. با استفاده از سنبه و مشته یا چکش این نقاط را سوراخ کنید. سپس لبههای چرم را رویهم گذاشته و با سوزنی که از قبل نخ کردهاید، شروع به دوختودوز کنید. تکان خوردن لبهها حین چرم دوزی، امری اجتنابناپذیر است. ازاینرو با استفاده از چسب، دولایه چرم را به هم بچسبانید.
5. پرداخت و رنگآمیزی لبههای چرم
در آخرین مرحله از آموزش چرم دوزی، لبهها و کنارهای چرم دوخته شده را باید پرداخت و طبق سلیقه و دلخواه خود رنگآمیزی کنید. در این مرحله راهکارهای متفاوتی وجود دارد. یکی از این راهکارها را در ادامه برای شما آوردهایم:
- سنبه اریب زن را روی کنارههای چرم به حالت صاف و مستقیم بکشید.
- سنباده نسبتاً نرمی را با فشار کم روی لبههای چرم بکشید.
- بهدلخواه و سلیقه خود میتوانید کنارههای چرم را با رنگ تیرهتر یا روشنتر از چرم، رنگآمیزی کنید. برای این کار پارچه برزنتی یا پشمی را به رنگ موردنظر خود آغشته کرده و روی کنارههای چرم بکشید.
- لبههای چرم را با آب، مرطوب و نمدار کنید. سپس یک پارچه برزنتی خشک را روی آن بکشید تا تیرهتر و براقتر شود.
- در پایان یک پارچه برزنتی دیگر را به موم آغشته کرده و روی لبههای چرم بکشید.
ممنون از مقاله خوبتون. ببخشید امکان این هست که یک دوره آموزش خیاطی خوب رو معرفی کنین. من میخوام خیاطی یاد بگیرم اما استاد خوبی نمیشناسم که بتونم ازش یاد بگیرم قبلا تو کلاس های فنی حرفه ای برای یادگیری خیاطی شرکت کردم اما چیز زیادی یاد نگرفتم اگه دوره آموزش خیاطی جامع و کاملی میشناسین که تمام مباحث رو یاد بده ممنون میشم معرفی کنین. و یه سوال دیگه به نظرتون برای شروع کدوم متد خیاطی بهتره و ارزش یادگیری داره و امکان درآمد زایی از هست.