بوم مدل کسب و کار چیست؟ اجزا بوم مدل کسب و کار

بوم مدل کسب و کار به عنوان یک ابزار استراتژیک، نقش بسیار مهمی در توسعه و موفقیت شرکت‌ها و کسب و کارهای مختلف ایفا می‌کند. این مدل، ساختار کلی و جامعی از عناصر مختلف کسب و کار را تشریح می‌کند که در کنار هم به تعامل بخش‌های مختلف کمک می‌کنند تا کسب و کار به شکلی هماهنگ و مؤثر عمل کند. از تعریف ارزش‌های پیشنهادی تا شناسایی مخاطبان هدف، از تعیین منابع کلیدی تا برقراری ارتباط با مشتریان، همه این عناصر در بوم مدل کسب و کار جای دارند. در این مقاله از کسبویار، به بررسی هر یک از اجزا مدل کسب و کار و نحوه طراحی بوم مدل کسب و کار خواهیم پرداخت. در ادامه این مقاله از کسبویار با ما همراه باشید.

مدل کسب و کار چیست؟

بوم مدل کسب و کار (Business model canvas) به طرحی تفصیلی از ساختار کسب و کار اطلاق می‌شود که نشان می‌دهد که یک شرکت چگونه ارزش ایجاد می‌کند، چگونه محصولات یا خدمات خود را به مشتریان ارائه می‌دهد، چگونه درآمدزایی می‌کند و چگونه با سایر عوامل در بازار تعامل دارد. در واقع، مدل کسب و کار نقش یک جهت‌یاب در دنیای تجارت را دارد و به کسب و کار کمک می‌کند تا تعیین کند که چگونه می‌تواند به شکل مؤثرتری ارزش ایجاد کرده و رشد کند. این مدل با طرح کسب و کار از جهات مختلفی تفاوت دارد.

طبق تعریف سایت ویکی پدیا:

بوم مدل کسب‌وکار در واقع یک نمودار تصویری است که بخش‌های مختلفی دارد. هر یک از این بخش‌ها به تشریح گزاره‌های ارزش، زیرساخت، مشتریان یا امور مالی مربوط به یک شرکت یا محصول اختصاص دارد.

wikipedia

مدل کسب و کار به عنوان یک چهارچوب استراتژیک، نقش مهمی در هدایت و جهت‌دهی کسب و کارها دارد. این مفهوم به شیوه‌ای ساختارمند، اجزا و ارتباطات مختلفی از جمله گروه‌های مشتریان، پیشنهاد ارزش، کانال‌های توزیع، منابع کلیدی، فعالیت‌های اصلی و ساختار هزینه‌ها و درآمدها را توصیف می‌کند. این اجزا به‌گونه‌ای باهم ارتباط ایجاد می‌کنند که نشان‌دهنده چگونگی تولید، ارائه، توزیع و به دست آوردن ارزش از سوی یک کسب و کار به مشتریان و بازار است.

اهمیت بوم کسب و کار

مدل کسب و کار برای توصیف و تفسیر نحوه عملکرد یک کسب و کار بسیار مفید است و می‌تواند به کسب و کارها کمک کند تا مزیت رقابتی خود را در بازار تعریف کنند و  تصمیم‌های خوبی را در مواجهه با چالش‌ها اتخاذ کنند. این مدل باعث تمرکز بر نیازها و ترجیحات واقعی مشتریان و بازار می‌شود و کمک می‌کند تا ارتباطی بهتر و مؤثرتر با آنها برقرار شود. از این رو، مدل کسب و کار به عنوان یک ابزار مهم برای تعیین جهت و بهره‌مندی از فرصت‌ها و چالش‌های بازار در دنیای تجارت مدرن محسوب می‌شود.

مزایا مدل کسب و کار چیست؟

بوم مدل کسب و کار مزایا زیادی برای یک کسب و کار دارد. برخی از مهم‌ترین این مزایا در جدول زیر توضیح داده شده است.

مزایا
بهینه‌سازی استراتژی‌ها	اطلاعات به دست آمده از بوم مدل کسب و کار، کسب و کار را قادر می‌سازد تا استراتژی‌ها، راهبردها و تصمیمات خود را با دقت و هدفمندی بیشتری طراحی و اجرا کند.
شناخت بهتر بازار و مشتریان	با شناخت دقیق از بوم مدل کسب و کار، کسب و کار می‌تواند به شکل بهتری با نیازها، علایق و انتظارات مشتریان خود همسو باشد و رضایت آنها را افزایش دهد.
تجزیه و تحلیل عوامل خارجی	بوم مدل کسب و کار به کسب و کار کمک می‌کند تا عوامل خارجی مانند محیط رقابتی، فرهنگی و اقتصادی را بهتر درک کرده و به این تحلیل‌ها واکنش نشان دهد.
تطابق با محیط تغییرپذیر	با تغییرات مستمر در محیط کسب و کار، بوم مدل کسب و کار کمک می‌کند که کسب و کار به شکل مناسب‌تری با محیط تطابق پیدا کند و تغییرات را بهبود بخشد.
ایجاد تعامل با ذینفعان	بوم مدل کسب و کار به شرکت‌ها امکان می‌دهد تا تعاملات موثرتری با ذینفعان خود مانند مشتریان، تأمین‌کنندگان، سرمایه‌گذاران و جوامع برقرار کنند.
شناسایی فرصت‌ها و تهدیدات	با بررسی بوم کسب و کار، کسب و کار می‌تواند فرصت‌ها و تهدیدات محتمل در بازار را شناسایی کرده و بهترین عملکرد را داشته باشد.

اجزا بوم مدل کسب و کار

بوم مدل کسب و کار می‌تواند به صورت ساده‌تر یا پیچیده‌تری باشد و بسته به نوع کسب و کار، ممکن است از اجزاء مختلف تشکیل شود. برخی برخی از اجزاء مهم مدل کسب و کار عبارتند از:

پیشنهاد ارزش (Value Proposition)

پیشنهاد ارزش در یک مدل کسب و کار به عنوان چشم‌اندازی از آنچه که کسب و کار به مشتریان خود ارائه می‌دهد را به تصویر می‌کشد. این عنصر باید با دقت و هوشمندی طراحی شده باشد تا به طور مؤثری توانایی‌ها، مزایا و معایب کسب و کار را به مشتریان نشان دهد. این ارزش می‌تواند از طریق محصولات یا خدمات مختلف، تجربه کاربری بهتر، کاهش هزینه‌ها و هر عامل دیگری که مشتریان تمایل دارند دریافت کنند، به مشتریان ارائه شود. به‌وضوح، پیشنهاد ارزش می‌تواند به عنوان مهم‌ترین عامل در جذب و نگه‌داشت مشتریان باشد و موجب مزیت رقابتی کسب و کار در بازار گردد.

برای مثال، شرکت “Uber” با ارائه پیشنهادی نوآورانه و منحصر به فرد، توانست به سرعت جایگاهی برجسته در بازار حمل و نقل کسب کند. پیشنهاد ارزش Uber شامل امکان سفرهای راحت، سریع و با هزینه مناسب برای مشتریان بود. این پیشنهاد ارزش منحصربه‌فرد Uber باعث شده تا این شرکت به عنوان یک جایگزین عالی در حمل و نقل شهری مورد توجه مشتریان قرار گیرد.

گروه مشتریان (Customer Segments)

گروه مشتریان به عنوان یکی از اجزای کلیدی در مدل کسب و کار، نقش بسیار مهمی در شناسایی و تعیین هدف‌های مشتریان برای کسب و کار دارد. در این بخش، کسب و کار باید گروه‌های مختلف مشتریان خود را شناسایی کند تا بتواند استراتژی‌های بازاریابی و فروش مناسبی را طراحی کند. به طور مثال، اگر کسب و کار به خوبی بداند که گروهی از مشتریان خود به محصولات با کیفیت و برندهای معتبر علاقه دارند، می‌تواند تبلیغات خود را بر اساس این نکته تنظیم کند. همچنین، با شناخت دقیق گروه‌های مشتریان، کسب و کار می‌تواند محصولات و خدمات خود را به شکلی بهتر و متناسب با نیاز هر گروه ارائه دهد. این اقدامات نه تنها باعث افزایش رضایت مشتریان می‌شود، بلکه به افزایش فروش و درآمد کسب و کار نیز کمک می‌کند.

برای مثال، شرکت Netflix با شناسایی دقیق گروه‌های مشتریان، توانست استراتژی‌های بازاریابی خود را به شکلی هدفمند طراحی کند. این شرکت گروه‌های مشتریان مختلفی همچون افراد علاقه‌مندان به فیلم و سریال‌ها، کودکان و طرفداران ژانرهای خاص را شناسایی کرد و با ارائه محتوای متنوع و متناسب با نیاز هر گروه توانست به عنوان یکی از پلتفرم‌های پرطرفدار در حوزه فیلم و سرگرمی در جهان شناخته شود. این اقدام باعث افزایش تعامل مشتریان با پلتفرم، افزایش خرید اشتراک‌ها و در نهایت افزایش درآمد شرکت شده است.

کانال‌های توزیع (Distribution Channels)

کانال‌های توزیع در یک مدل کسب و کار نمایانگر راه‌ها و کانال‌هایی هستند که یک کسب و کار برای ارسال محصولات یا خدمات خود به مشتریان استفاده می‌کند. این عنصر نشان می‌دهد که چگونه محصولات یا خدمات به مشتریان می‌رسد و ارتباط بین کسب و کار و مشتریان چگونه برقرار می‌شود. انتخاب کانال‌های مناسب و هماهنگ با نوع فعالیت کسب و کار و نیازهای مشتریان می‌تواند نقش مهمی در توزیع مؤثر محصولات داشته باشد.

این کانال‌ها می‌توانند به شکل متنوعی از جمله موارد زیر باشند:

1. کانال‌های فیزیکی: شامل فروشگاه‌ها، نمایندگی‌ها، توزیع‌کنندگان و پیک‌های محلی می‌شوند که محصولات را به صورت حضوری به مشتریان عرضه می‌کنند.
2. کانال‌های آنلاین: از جمله وبسایت‌های فروش آنلاین، پلتفرم‌های تجارت الکترونیکی، برنامه‌های موبایل و شبکه‌های اجتماعی که به مشتریان اجازه می‌دهند محصولات را به صورت آنلاین خریداری کنند.
3. کانال‌های مستقیم: در اینجا کسب و کار مستقیماً با مشتریان تعامل دارد، از جمله تماس تلفنی، ارسال ایمیل‌ها و مشارکت در رویدادها.
4. کانال‌های توزیع خاص: شامل انواع خدمات توصیه‌ای یا اختصاصی به مشتریان هستند، مانند ارسال محصولات به طور مستقیم به خانه یا ارائه خدمات مشاوره حضوری.

انتخاب کانال‌های توزیع مناسب با توجه به هدف کسب و کار و نیازهای مشتریان، می‌تواند به کسب و کار کمک کند تا به صورت بهینه محصولات خود را به بازار عرضه کند و با مشتریان به نحو مؤثری ارتباط برقرار کند.

روابط با مشتریان (Customer Relationships)

این عنصر به تعیین این موضوع می‌پردازد که کسب و کار چگونه با مشتریان خود ارتباط برقرار می‌کند و چه نقشی در پشتیبانی از آنها دارد. این ارتباطات می‌تواند به صورت مستقیم یا غیرمستقیم بوده و از طرق مختلفی از جمله تماس تلفنی، ارتباطات آنلاین، ملاقات‌های حضوری یا استفاده از پلتفرم‌های اجتماعی انجام شود.

علاوه بر این، فعالیت‌های مهمی مانند خدمات پس از فروش و پشتیبانی نیز در این بخش جای دارند. خدمات پس از فروش شامل ارائه راهنمایی، تعمیرات، به‌روزرسانی‌ها و حل مشکلات مشتریان پس از خرید محصول یا استفاده از خدمت می‌شود. این خدمات می‌توانند نقش مهمی در ایجاد رضایت مشتریان و حفظ ارتباط خوب با آنها داشته باشد.

منابع کلیدی (Key Resources)

منابع کلیدی در یک مدل کسب و کار به سرمایه‌ها و منابع اساسی اشاره دارد که کسب و کار برای اجرای بهینه مدل خود از آن‌ها بهره می‌برد. این منابع می‌توانند مختلف باشند و بسته به نوع فعالیت کسب و کار و نیازهای آن تغییر کنند. به عنوان مثال، در بخش منابع مالی می‌توان به سرمایه‌گذاری‌ها، وام‌ها و درآمدهای مالی اشاره کرد که برای ادامه فعالیت‌ها و توسعه کسب و کار استفاده می‌شوند.

منابع انسانی نیز از جمله منابع کلیدی هستند و به افرادی اشاره دارند که در کسب و کار به عنوان تیم‌های مدیریتی، کارکنان تولید، فروش و خدمات مشغول به کار هستند. همچنین، تجهیزات فیزیکی مانند ماشین‌آلات، ابزارها و تأسیسات نیز می‌توانند منابع کلیدی باشند. از جهت دیگر، فناوری‌ها و سیستم‌های اطلاعاتی نیز به عنوان منابع کلیدی مهم در دنیای کسب و کار محسوب می‌شوند که می‌توانند فرایندها را بهبود بخشند و امکان ارتباط با مشتریان و مدیریت دقیق‌تر آنها را فراهم کنند.

فعالیت‌های کلیدی (Key Activities)

فعالیت‌های کلیدی در مدل کسب و کار به مجموعه‌ای از فعالیت‌های اصلی اشاره دارد که یک کسب و کار برای ارائه ارزش پیشنهادی خود به مشتریان و اجرای مدل کسب و کار خود انجام می‌دهد. این فعالیت‌ها بسته به نوع کسب و کار و صنعت متفاوت هستند. به عنوان مثال، در یک شرکت تولیدی، فعالیت‌های کلیدی ممکن است شامل فرایندهای تولید، کنترل کیفیت، مدیریت زنجیره تأمین و توزیع محصولات باشد. در مقابل، در یک شرکت فناوری اطلاعات، فعالیت‌های کلیدی ممکن است شامل تحقیق و توسعه نرم‌افزار، ارائه خدمات مشاوره فنی و به‌روزرسانی محصولات باشد.

این فعالیت‌های کلیدی به طور مستقیم به تحقق استراتژی‌های کسب و کار کمک می‌کنند و به شرکت‌ها امکان می‌دهند تا به درستی ارزش پیشنهادی خود را به مشتریان ارائه دهند. به منظور موفقیت در بازار، شرکت‌ها باید این فعالیت‌های کلیدی با دقت انجام دهند و آن‌ها را با تغییرات محیط کسب و کار خود تطبیق دهند تا همواره جذب مشتریان جدید و نگه‌داشت مشتریان فعلی را تضمین کنند.

شرکا و همکاران (Key Partnerships)

شرکا و همکاران (Key Partnerships) در مدل کسب و کار به همکاری و ارتباطاتی اشاره دارد که کسب و کار با سایر سازمان‌ها، شرکت‌ها، یا فردها برقرار می‌کند. این شرکا و همکاران می‌توانند منابع، خدمات، تکنولوژی، تأمین‌کنندگان، توزیع‌کنندگان یا هر نوع سازمان یا فرد دیگری باشند که به کسب و کار کمک می‌کنند تا موفقیت بیشتری داشته باشد.

تعامل با شرکا و همکاران می‌تواند برای کسب و کار به صورت زیر مفید باشد:

• تأمین منابع: همکاری با شرکا منابع مالی، تجهیزات، تکنولوژی، مواد اولیه و سایر منابع مورد نیاز کسب و کار را فراهم می‌کند.
• توسعه و بهره‌برداری از تخصص‌ها: با همکاری با شرکا، کسب و کار می‌تواند از تخصص و دانش آنها بهره ببرد و به بازدهی بیشتری برسد.
• دسترسی به بازارها: از طریق شراکت با شرکت‌ها و همکارانی که دسترسی به بازارهای موردنظر دارند، کسب و کار می‌تواند به سرعت و با کمترین هزینه وارد بازارهای جدید شود.
• توسعه فناوری: همکاری با شرکا و همکاران فعال در زمینه فناوری می‌تواند به کسب و کار کمک کند تا در توسعه و بهبود فناوری‌های خود پیشرو باشد.
• سهولت در توزیع و تحویل: با همکاری با شرکا فعال در زمینه توزیع و تحویل محصولات، کسب و کار می‌تواند بهبود کیفیت و سرعت تحویل را تجربه کند.
• رقابتی مؤثرتر: با برقراری همکاری با شرکا قابل اعتماد، کسب و کار می‌تواند رقابتی مؤثرتر در بازار داشته باشد و به موفقیت بیشتری دست یابد.

نکته: مهم است که همکاران و شرکت‌هایی که انتخاب می‌شوند، با استراتژی و اهداف کسب و کار سازگار باشند

چگونه بوم مدل کسب و کار خود را طراحی کنیم؟

بوم مدل کسب و کار، یک چارچوب جامع برای توصیف و تبیین تمام جنبه‌ها و اجزای یک کسب و کار است. این مدل از نه بخش کلیدی تشکیل شده است که به ترتیبی خاص متناسب با نیازها و ساختار کسب و کار شما، تعیین و پر می‌شوند. در این مدل، هر بخش باید با دقت و در نظر گرفتن ویژگی‌های منحصر به فرد کسب و کار شما، طراحی و اجرا گردد. زیرا هر یک از این عناصر به تنهایی تأثیری عمیق بر کارکرد کلی مدل کسب و کار خواهند داشت.

برای طراحی بوم مدل کسب و کار مؤثر، ابتدا باید هر یک از این بخش‌ها و نقش و اهمیت آنها در محیط کسب و کار خود را مورد بررسی قرار دهید. پس از انجام این کار و جمع‌آوری داده‌های مرتبط، اطلاعات را در بخش‌های مرتبط در بوم مدل کسب و کار قرار داده و یک نقشه جامع از عملکرد و تداخل اجزای کسب و کار خود ایجاد کنید. این رویکرد به شما کمک می‌کند تا با دقت به نیازها و علایق مشتریان پاسخ داده و یک مدل کسب و کار مؤثر را طراحی کنید.

بوم مدل کسب و کار یک شرکت معروف

Apple یکی از شرکت‌های معروف است که از بوم مدل کسب و کار مؤثری بهره می‌برد. این مدل بر اساس نه بخش اصلی تشکیل شده است که به شکل زیر می‌توان آنها را توصیف کرد:

1. ارزش‌های پیشنهادی: شرکت Apple با تمرکز بر تکنولوژی پیشرفته و طراحی بی‌نظیر، ارزش‌هایی مانند کیفیت بالا، طراحی زیبا و ابتکار در ارائه محصولات را به مشتریان ارائه می‌دهد.
2. بخش مشتریان: مشتریان هدف شرکت Apple شامل افرادی از تمام گروه‌های سنی و تحصیلات مختلف هستند که به دنبال تکنولوژی پیشرفته و تجربه کاربری منحصر به فرد هستند.
3. کانال‌ها: شرکت Apple محصولات خود را از طریق شبکه‌های توزیعی همچون فروشگاه‌های خود (Apple Store)، وب‌سایت، فروشندگان مجاز و همچنین شرکت‌های تلفن همراه ارائه می‌دهد.
4. ارتباط با مشتریان: Apple از طریق تبلیغات، رسانه‌های اجتماعی، وب‌سایت خود و همچنین خدمات پس از فروش به ارتباط مستقیم با مشتریان خود می‌پردازد.
5. جریان‌های درآمد: درآمد Apple از طریق فروش محصولات، خدمات، اشتراک‌ها و همچنین برنامه‌ها و نرم‌افزارهای اضافی به دست می‌آید.
6. منابع کلیدی: منابع کلیدی شرکت Apple شامل تکنولوژی پیشرفته، تیم توسعه، برنامه‌نویسان، و طراحان است.
7. شرکای کلیدی: Apple با همکاری با تأمین‌کنندگان تجهیزات، شرکت‌های تلفن همراه و توسعه‌دهندگان نرم‌افزارها و برنامه‌های مختلف، به ارتقاء مدل کسب و کار خود می‌پردازد.
8. فعالیت‌های کلیدی: فعالیت‌های اصلی شرکت Apple شامل تحقیق و توسعه، تولید، بازاریابی و توسعه نرم‌افزارها و سرویس‌های جدید است.
9. ساختار هزینه‌ها: هزینه‌های Apple شامل هزینه تحقیق و توسعه، تولید، بازاریابی، حمایت از مشتریان و همچنین فروش و توزیع محصولات است.

با کمک بوم مدل کسب و کار، شرکت Apple توانسته است به عنوان یکی از مهم‌ترین و موفق‌ترین شرکت‌های فناوری در جهان شناخته شود.

دانلود نمونه بوم مدل کسب و کار

از طریق لینک زیر می توانید نمونه بوم مدل کسب و کار را با فرمت pdf دانلود کنید.

📑 دانلود نمونه بوم

سخن آخر

در پایان، با تجزیه و تحلیل دقیق اجزا بوم مدل کسب و کار، می‌توان راهکارهای خلاقانه‌ای برای بهبود عملکرد، افزایش درآمد، جذب مشتریان و ایجاد تمایز رقابتی ارائه کرد. از ایجاد ارتباط با مشتریان تا مدیریت منابع و همکاری با شرکای کلیدی، همه این مؤلفه‌ها باعث ایجاد یک تصویر کامل و جامع از کسب و کار خواهند شد؛ بنابراین، برای دستیابی به یک موفقیت پایدار، تجزیه و تحلیل دقیق بوم مدل کسب و کار و انطباق آن با استراتژی‌ها و هدف‌های کسب و کار ضروری است. امیدواریم که این مقاله به شما کمک کرده باشد تا اهمیت این ابزار استراتژیک را بهتر درک کنید و با طراحی آن برای کسب و کار خود، به موفقیت و رشد مطلوب دست یابید.